Aurten, Nafarroan ospatzen den eta zine dokumentala eskaintzen duen Punto de Vista zinemaldian izan nintzen. Bertan Oskar Alegriaren Emak Bakia Baita filma ikusten nuen bitartean ni ere Man Ray-taz liluraturik geratzea lortu zuen honek. Man Ray amerikarrak 1926an Emak bakhia izeneko film labur bat egin zuen, eta izenburu euskalduna jarri zion bere filmari. Man Rayk, artista surrealista eta dadaista, filmatzeko modu arruntetatik at sortzen zituen bere obrak eta horretan aitzindaria izan zen. Oscar Alegriak ederki asko azaltzen du haren “arauz kanpoko” joera hori, kamera airera nola botatzen zuen baita grabatzen zituen hainbat irudi haizeak bultzatutako kamara batek errodatutakoak izaten zirela ere.
Kontua da amerikar honek bere obrari izen euskalduna jarri ziola, Emak bakhia! Euskaldunok esaten dugun bezela, Emaiek bakea! Garai honetan oraindik euskarazko zinerik ez zegoen, hauxe izan zelarik euskarazko deitura izan zuen lehenengo filma. Oskar Alegriaren dokumentalak bilaketa baten istorioa kontatzen du, Man Ray-ren filman agertzen den Emak Bakia deituriko etxearen bilaketa. Alegriaren bilaketaren erreferente haizea eta zoria izango dira, besteak beste. Hortik hasiko du bilaketa eta bitartean amerikar zinegile honen kontuak azaltzeari ekingo dio.
Man Ray-k bere filma izendatzeko adierazpen hoberik ezin zuen aurkitu, horixe zen behar zuena. Emak bakia! filmatzeko zuen izaera bitxiarekin guztiz bat zetorrena, nik hauxe esaten irudikatzen dut: “Emaiek bakea! Nik nahi diaten bezala egingo dut zinema!”. Halaxe egin zuen behintzat, ezohiko teknikak erabiltzeagatik eta izenburu euskalduna jartzeagatik aitzindaria baitugu Man Ray. Betiko txantiloietik at egin zuen bere gustukoa, zinema.
Modu batera edo bestera, Man Rayk zinemaren bitartez bi kultura oso ezberdinek kolpe batekin lotzea lortu zuen. Bera, amerikarra, gu, euskaldunak. Baina filmaren bitartez sortzen duen kontakizuna ulertzeko gai bagara, bai gu eta baita amerikarrak ere. Zinemaren arteak kulturen arteko distantziak laburtzen laguntzen duenaren adibide argia dugu hauxe. Zinema beraz, ezinbestekoa erreminta bat da kultura baten biziraupenerako, eta azpimarratuz, gure kulturaren eta honen hizkuntzaren biziraupenerako. Zinemaren bitartez bertoko baloreak transmititzeko eta mantentzeko gai gara, beraz gurea den bezalako eremu txikian honi uko egiten badiogu, txikiarenak egin du.
Hau esanda, zinemak ez al luke gure kulturaren osagai ezinbesteko bat izan beharko? Ez al du honek babestua egotea merezi? Ez al genuke hau sustatu beharko? Bitarteko gutxirekin bizirautea lortu duen esparru honek indartu beharra dauka, euskarari oraindik eman ez zaion tokia eskaini ahal izateko.
Emak Bakia Baita filmean Ruper Ordorikak esaten dituen hitz gutxi batzuk uzten ditut post honekin amaitzeko:
“…baina mundutik gauzak horrela daude, urtean zenbat hizkuntza galtzen diren ikustearekin nahikoa da.”
Irudiz eta euskaraz 