Axun eta Maite uhartean: nekazal eta hiri identitateak aurrez aurre euskal zineman

Iazko azaroan Katixa Agirre eta Beñat Doxandabaratz 80 egunean filmari buruz aritu ziren Irrati-telebista autonomiko, tokiko eta komunitarioen atzerakada. Gertuko komunikazioa mehatxupean izeneko kongresuan. Hona hemen ponentziaren pasarte bat.

Filmak arreta berezia jartzen du erakusteko lesbianen marginalizazioa eta sufrimendua ez dela belaunaldi zaharren arazo hutsa. Belaunaldi berriek ere antzeko arazoei aurre egin behar izan diete. Axunek Maite lesbiana dela deskubritzen duenean, Estatu Batuetan bizi den alaba Josuneri deitzen dio “moda” horri buruz galdetzeko. Gaia nola mahai gaineratu ez dakiela, alabaren laguna omen den Arantxa kaletik ikusi duela asmatzen du. Arantxa lesbiana da, eta Axunek kuriositatez galdetzen dio alabari: “Modan dago orain hori, ez?”. Gaizki hartzen du alabak amaren ateraldia, eta errieta egiten dio Arantxak kontu horrekin “asko sufritu zuela” erantzunez. Alabak ez du ulertzen amaren kuriositatea benetakoa dela, eta ez txutxu-mutxu nahi hutsa, alegia, berarentzat berriak diren bizimodu horiek arreta deitzen diotela. Alabak, pipertuta, Axuni ulertarazten dio homosexualitatea ez dela garai modernoetako “moda”, eta bai ordea gaurko gizartean ere sufrimendua ekar dezakeen orientazioa, askatasunez bizi nahi izanez gero, bereziki emakumeentzat.

Generoari lotutako sufrimendua ere azpimarratuta dago 80 egunean. Josunek berak ere asko sufritu duela ematen zaigu aditzera. Dibortziatu ostean, Estatu Batuetara egin du alde eta bertan, bizitza alienatua eta bakartia darama. Inoiz ez dugu beste norbaitekin ikusten, sofan botata ematen du eguna, gaizki jaten. Senar ohiarekiko benetako herra sentitzen du, ez baitu ezer jakin nahi berari buruz, istripu baten ondorioz hilzorian badago ere. Senarrari buruz gutxi dakigu, baina Josunerengan horren oroitzapen txarra uzteaz gain, badakigu beste emakume bat sufriarazten ari zela istripua izan zuen momentuan: film hasieran negarrez ikusten dugu emakumea kopilotuaren eserlekuan. Hura istripuan hil eta gero haren familiak ez du ezer jakin nahi koman geratu den gizonaz.

Josuneren amak, ordea, familia balio tradizionalak jarraituz, suhi ohia bisitatzen du ospitalean egunero. Dagoeneko ez da bere familiakoa, baina Axunek lotura ohien ardura sentitzen du. Paradoxikoki, familia tradizionalaren arauen jarraipen estu honi esker ezagutuko du Maite – haren nebak eta suhi ohiak gela konpartitzen dutelako– eta ireki egingo da sexu eta harremanak bizitzeko modu berrietara.

Gehiago irakurri nahi baduzu, ponentzia osoa hemen ikus dezakezu.

Gaur Chez Les Basques… Huber Knapp eta Amets Arzallus

Jean Luc Godard-en erretratugilea izan zen Huber Knapp zinegile frantziarra. Baina ez harena bakarrik. Euskal Herrian egin zituen bi dokumentaletan, besteak beste, Jean Elizalde Zerbitzari apez euskaltzaina eta Etxahun Irurikoa erretratatu zituen.

Zer ikusi zuen Pariseko zinegile batek Gerezietako apez zaharrarengan, filma oso bat dedikatzeko? Zer ziren harentzat Zuberoako artzainak?

Gaur arratsaldean, 18:30etan hasita, Bilboko Bizkaia Aretoan, Knappen bi filmak LE CURÉ BASQUE DE GRECIETTE eta EN SOULE ikusgai izango ditugu, eta, AMETS ARZALLUS. Euskal Herriko bertsolari txapeldunak, atzerritarren begiradari buruz gogoetatuko du, baina baita begirada hori euskaldunak hautemateko moduaz. Berak badu esperientzia “filmatua” izatean…

Knapp-en begirada, alta, ez da “begirada folkloriko tipikoa”. Umorez eta bihurrikeriaz gainezka dago haren soa.

http://www.ina.fr/video/CFP86657706

ZER: LE CURÉ BASQUE DE GRECIETTE eta EN SOULE filmak + AMETS ARZALLUSen hitzaldia
NON: UPV/EHUren Bizkaia Aretoan (Abandoibarra)
NOIZ: Gaur, 18:30etan.

‘Chez les basques’ zikloa, zinemagile atzerritarrak Ipar Euskal Herrian

‘Chez les Basques‘ zikloa antolatu du Kultur Basque-k (UPV/EHU), Euskal Herriarekin lotutako aintzinako zine-irudiei errepasoa egiteko.

PROGRAMA

Martxoak 2

Au Pays des Basques, Maurice Champreuxena (1930, 40 min)
Im Lande der Basken, Herbert Briegerena (1944, 12 min)
Around the world with Orson Welles, Pays Basque I (The Basque Countries) 26 min
Ondotik, Bernardo Atxagaren hitzaldia eta solasaldia

Martxoak 3

Huber Knappen bi film:
Le Curé basque de Greciette (26 minutu)
Croquis en Soule (26 minutu)
Ondotik Amets Arzallusen hitzaldia eta solasaldia

Martxoak 4

Otar Iosellianiren Euskadi été 1982 (55 min)
Ondotik, Oskar Alegriaren hitzaldia eta solasaldia

‘Loreak’: hurrengo inflexio puntua ote?

Iragan Donostiako Nazioarteko Zinemaldiaren edizioan lehiatzen ikusi dugu lehen aldiz euskara hutsean egindako film luze bat: Joxe Mari Goenaga eta Jon Garañoren Loreak (2014) hain zuzen. Horren garrantzia ikusita, Aupa Etxebeste! (2005) filmarekin gertatu bezala, badaude arrazoiak gertaera hori euskal zinemaren ibilbidean bigarren inflexio puntua izango den ala ez galdetzeko.

Bolo-bolo aritu dira hedabideak gure zinemaren osasunaz azkenaldian. Ez haatik. Presentzia indartsua eta maila altuko lanak izan dira aurtengo Zinemaldian. Loreak ala loraldia? Ez dira loreak besterik, baina ez da loraldirik, ez da egonkortzerik ere. Zinemaldiak errealitatearen zati bat islatzen du, ez besterik. 2000ko hamarraldiaren hasieran, Eusko Jaurlaritzak eta ETBk martxan jarritako neurri eta adostutako hitzarmenen emaitza islatzen du; euskal zinema babesteko (bereziki euskaraz) agertutako borondate eta konpromiso instituzionalak ahalbidetutakoa.

Aupa Etxebeste! (2005) filmean kokatuko nuke ondoren etorritako loraldiaren inflexio puntua. 13 urte luze pasa genituen euskarazko ekoizpenik gabe eta film luze horrek harrera oso ona izan zuen: 71.000 lagun inguruk ikusi zuten filma zinema aretoetan. Tamalez, ez da errepikatu zifra hori. Horregatik, gutxienez, orain arte egindakoari eustea da erronkarik nagusiena. Eta bide hoberik ematen bazaio,  seguruenez, ez da hainbeste denbora pasako euskarazko beste film bat Zinemaldiaren Sail Ofizialean lehiatzen ikusteko.

 

Zergatik (euskaraz) egin

Antxon Ezeiza (Donostia, 1935-2011) euskal zinemagintzak zer izan behar zuen gehien teorizatu zuen zinemagilea izan zen; Euskal Zinematografia Nazionala euskal estetika duena eta askapenezkoa izateko euskarazkoa bakarrik izango dela aldarrikatu zuen. Areago, hori eraikitzeko beste modurik ez dela izango. Eta egin ere egin zuen Ikuska sailarekin: Euskal Herriko errealitatea islatzen zuten euskarazko hogei dokumentaleko sorta.

Izaera eta errealitate ezberdinek berezko estetika dute. Begirada propioa. Ondorioz, gauzak kontatzeko berezko era. Euskal gizarteak berea dauka; eta horretarako erabiltzen du bere jatorrizko hizkuntza: euskara. Zinema, berriz, gizarte, kultura eta identitate balioen isla da. Beraz, euskal zinema Euskal Herrian sortua eta bertako baliabideekin egindakoa da. Egileek aukeratutako narrazio hizkuntza, ordea, modu naturalean etortzen den gauza da (arrazoi komertzialak tarteko ez badira behintzat). Alegia, filmaren estetikak eta etikak agintzen duena.

Horri erantsi behar zaio euskarazko filmak guk egiten ez baditugu ez dituela inork egingo. Eta zergatik egin? Errealitatea sinplifikatzea litzateke hala egiten ez badugu. Hizkuntzak ezabatzea bezala. Euskara existitzen da eta gu hizkuntza horren parte gara. Hizkuntza hori duen herri (errealitate) bat. Gaztelera ere badugu, noski, baina jatorrizkoa euskara da. Ez da ahaztu behar zinema ondarea uzteko modu bat dela.

Aldi berean baina, eztabaida hori atzean utzi eta harago joateko garaia ez ote den galdetzen diot nire buruari. Gurean ideiak ez dira falta, askotariko gaiak landu dituzten animaziozko eta fikziozko euskarazko dokumental, film labur zein film luzeen adibideak hor daude. Horregatik, hasi behar dugu hitz egiten Jon Garaño eta Joxe Mari Goenagaren zinemaz; Telmo Esnal eta Asier Altunaren zinemaz; etab. Non euskara egonkortzen hasi berria den.

 

Errentagarritasunaz apunte batzuk

Film bat jendea zinemara joaten denean da ekonomikoki errentagarria, jakina denez, baina bada kulturalki ere. Kulturak behar duen babesa balioztatzean dago giltza. Eta Euskal Herrian, tamalez, lan handia dago egiteko esparru horretan. Lan pedagogikoa; izan ere, errealitateak dio ez garela zinema aretoetara joaten euskarazko filmak ikustera.

Gutxieneko euskarazko zinema eskaintza jarraitua bermatu beharko litzateke gure aretoetan –nahiz eta frantsesez, ingelesez, txineraz… errodatuta egon- eta banaketan agintzen duen merkatu diktadurari aurre egin, aurreiritziak apurtu eta publiko egonkorra sortu ahal izateko etxean.

Horrekin batera, euskal zinemagileek proiektua ipini behar dute gauza guztien gainetik. Audientzia bati zuzentzen zaion neurrian, filma babestu behar dute ezinbestean. Kohesio funtzioa duten balio eta esangura garrantzitsuak hedatzen baititu zinemak. Bide horretan euskal zinema ez da despistatu behar.

Filmen xede taldea handitzea ere ez da bide txarra. Kanpoan, esaterako, oso ondo funtzionatzen dute gure produktuek: 80 egunean jaialdi askotan ibili ondotik sari ugari ekarri zituen etxera; Espainiako estatuan baino kopia gehiagorekin banatu zen Frantzian. Hori bai, filma hemen baino mimo handiagoz tratatu zuten hango banatzaileek.

Zinema erakusleiho garrantzitsu horietara bueltatuz, Donostiakoa nazioartekoa izanik, ziur naiz hor lehiatzen egotea egileentzako motibazio iturri ere badela. Beraz, azkenik, administrazioak ez lituzke gure loreok zimeltzen utzi behar: loreak baino gehiago dira.

Miren Manias.

Edinburgotik bueltan: audientziaren gaineko gogoeta

Pasa den martxoaren 28-29 bitartean, blogean aurreratu genuen moduan, EIFAC 2014 Edinburgh International FilmAudience Conference mintegian parte hartzeko aukera izan genuen. Bi egunez zinemaren audientzia izan genuen hizpide; hain zuzen, gai hori ardatz hainbat herrialdetako esperientziak konpartitzeko espazio bilakatu zen Edinburgoko Filmhouse aretoa. Alegia, Turkia, Belgika, Alemania, Suitza, Portugal, Gales eta Eskoziatik bertatik etorritako ikerlari eta zinemaren sektoreko profesionalen bilgune.

Jonathan Melville-ren irudia

 

Zinegin festibalaren kasu azterketa

Zinema audientziaren ikerketa xede izan duten kasu konkretuen bitartez, errealitate ezberdinak ezagutu eta partekatu genituen. Tartean, guk aurkeztutako Zinegin festibalari buruzkoa: Zinegin Basque film festival: a non-existent audience revealed. Zehazki, bere bigarren edizioan (2013ko abenduan) Hazparnera joandako ikusleen artean egindako ikerketa; euskal pelikulak Iparraldean erakusteko diren zailtasunei eta bertako publikoak gure pelikulak ikusteko aukera mugatuen berri eman ondotik, ikusle horien pertzepzio eta motibazioak azaleratuz.

Gure aurkezpenak interes handia piztu zuen bertaratutakoen artean. Euskal zinemaren errealitatea gertutik ezagutzeko aukera izateaz gain, gure kultura eta hizkuntza babesteko Zinegin festibalaren garrantzia azpimarratu zuten gehienek. Horrez gainera, aurrera begira egin asmo ditugun ikerketetan kontuan hartzeko hainbat ideia ere eman zizkiguten. Zentzu horretan, plazer handia da besteekin esperientzia ezberdinak konpartitzea; elkarren arteko ezagutza aberasteko bide eta besteen esperientziatik ikasteko aukera polita delako.

Audientzia berria ikertzen

Audientziaren ikerketa esparruari dagokionean, Philippe Meers Antwerpen Unibertsitateko (Belgika) irakasleak azaldu zuenez, oraindik egiteko asko dago. Meersek dioenez, gai honen inguruan asko teorizatu bada ere, gutxi begiratu zaio lurralde bakoitzaren mugetatik kanpoko errealitateari. “Egia da metodologia ezberdinak praktikan jarri direla, baina perspektiba eurozentrista hutsetik”. Ez da ahaztu behar ikuslea testuinguru soziokultural zehatz bati dagokiola, eta ondorioz, horrek markatzen dituela haren espektatibak eta ideologia zinema kontsumitzerako orduan. Hala, elementu hori kontuan hartuz, ikerketa norberaren “erosotasun eremutik” kanpo ateratzeko eskaera egin zuen: “azterketa konparatiboak behar dira, hau da, kontinentearteko ikerkuntza”.

Alabaina, ikus-entzunezkoen kontsumoan berezko eta atzerritar digital ikuslearen arteko bereizketak audientzia kontzeptuaren gaineko eztabaida piztu du. Alegia, ez ote da egungo audientzia entzutera ohituak gauden definizio hori baino zerbait sakonagoa? Egungo ikuslea espektatibadun pertsona soil hori baino gehiago da. Orain arte ikuslea ziurtzat hartu ohi da, baina Martin Barker Aberyswyth (Gales) Unibertsitateko irakasle emerituak azaldu zuenez, audientzia zinemaren parte aktiboa izatera pasa da: pick (aukeratu), play (elkarri eragin), produce (eduki propioa sortu). Alegia, ikusle ekintzaren ikusezintasuna agerian geratuz.

Ikus-entzunezkoen bonbardaketa bizi dugun honetan, egungo filmek ikuslea bilatu eta harrapatu behar dute inoiz baino gehiago. Horri aurrea hartzerik badago askoz hobe. Horregatik, garbi dago zinemaren eragina neurtzen duten ikerketek hor egon behar dutela; komunitate txikietan geratzen den errealitateari arreta bereziki eskainiz (haien ekarpena balio handikoa baita giza ezagutza aberasteko bidean). Beharbada, dagoeneko audientzia proiektuaren sortze prozesuaren parte ez ote den galdetzerik ere badago. Horrek, ordea, azken emaitzan eragin zuzena izango luke. Eta galdera honakoa da orduan: mehatxu edota aukera baten aurrean gaude?

 

Miren Manias

Hil eta bizi: dolua zinemaren bitartez

Pasa den astean ‘Hil eta bizi: hor dolua’ izeneko tailerra jarri zen martxan, UPV/EHUren Bizkaiko Campuseko Kulturbasque programazioaren barruan. Heriotza eta dolua zinemaren bitartez jorratzean oinarritzen da tailerra. Pasa den osteguna Monsieur Lazhar pelikularekin zabaldu zen ekitaldia. Hurrengo bi ostegunetan, euskal pelikulen txanda izango da.

Apirilak 3: Amaren eskuak (aurkezpena, Mireia Gabilondo):  Jatorrizko bertsioan euskaraz.

Apirilak 10: Aulki hutsak (aurkezpena, Iñaki Peña):  Jatorrizko bertsioan, euskaraz nagusiki, euskarazko azpidatziekin.

Iñaki Peña medikuak Osakidetzako Zumarragako ospitalean lan egiten du eta etxerik etxe dabil, besteak beste, gaixo larriak dituztenekin eta euren senitartekoekin heriotza eta doluaren gaia jorratzen. UPV/EHUren diru-laguntzari esker eta hainbat kideren zabaltasunari esker Aulki hutsak izeneko ikusentzunezkoa landu du. Testigantzez beteriko dokumental honetan hunkigarriak diren sentimenduak azalerazten dituzte pertsonek hiltzeaz eta bizitzeaz. Prest egon dira euren hurbilekoen heriotza gertatu denean doluaren prozesua egiteko eta horrela bizitza beste zentzuaz ikusteko.

NON: Bilbon, Bizkaia Aretoan (UPV/EHUren Paraninfoan), arratsaldeko seietan, Martxoak 27, Apirilak 3, Apirilak 10.

Informazio gehiago eskuratzeko, idatzi hona mesedez: bak.kulturbasque@ehu.es

 

Zinegin festibalari buruz Edinburgon

Datorren ostiralean, hilak 28, Miren Maniasek Zinegin Basque film festival: a non-existent audience revealed izeneko lana aurkeztuko du Edinburgoko International Film Audiences Conference delakoan. Ponentzia hau, blog hau osatzen dugunon artean taxutua, Iparraldeko audientziak euskal zinea ikusteko duen zailtasunaz aritzen da. Frantziako estatuak “bere” zinea babesteko  inposatzen dituen muga guztien gainetik, Hazparnen ospatzen den Zinegin festibalak aukera ederra eskaintzen du Iparraldeko audientzia eta euskal zinemaren arteko harremana gauzatu dadin. Zehazki, pasa den edizioan (2013ko abenduan) Hazparnen bildutako ikusleen artean egindako ikerketa baten berri emango du Miren Maniasek, ikusle hauen espektatibak eta motibazioak azaleratuz.

Konferentziaren programa osoa, hemen.

Zinegin festibalari buruz gehiago jakiteko, hemen klik.

Euskarazko zinemaz

ETB1eko Tribuaren berbak saioaren azken atalean euskara eta zinema izan zituzten hizpide atzo, hilak 19. Oso atal borobila iruditu zitzaidan; sektoreko hainbat eragileren iritzi ezberdinak jasotzeaz gain, dinamikoa, entretenigarria eta didaktikoa izan zen. Gaiaren gaineko ekarpen polita egiteko aukera izan genuen. Horri lotuta, gure blogera ekarri nahi izan dugu gaia.

Euskarazko lehen filma

Josu Martinezen aurkikuntzari esker jakin dugu euskarazko lehen filma Gure Sor Lekua dela (1956). Diasporan bizi ziren euskaldunei zuzendutako film hau Andre Madré jeneral hazpandarrak egin zuen 1956. urtean, eta orain arte galdutzat ematen bazen ere, Martinezek Pariseko etxe partikular batean aurkitu berri du. Oso egoera onean gainera, koloretan dago eta ordu eta erdi irauten du. Egia esateko paradoxa bat da gure euskarazko lehen filma soinurik gabe agertu izana. Eta bai, pena da ezin euskararik entzutea. Baina momentuz, izan ere, bere ikerketak aurrera jarraitzen du.

Historia pixka bat

Euskal zinemaren ibilbidea garbia da. Hiru aldi nagusitan banatzen da: 60ko eta 70eko hamarkadak, 80ko eta 90eko hamarkadak, eta azkenik, 2000tik aurrera etorritako loraldi berria. Komeni da, hala ere, aipatzea 1933an lehen aldiz euskara entzun zitekeen Alma Vasca izeneko filmaren erakusketa egin zela; orduko prentsak zioen bezala euskal ohiturak eta euskarazko elkarrizketak jasotzen zituena. Horrez gainera, Teodoro Hernandorenaren -EAJko militante ohia- Euzkadi izeneko film propagandistikoa ezin aipatu barik utzik, non Euskal Herriko Aberri Egunaren irudiak ikus zitezkeen.

Gure Sor Lekuaren ondotik, frankismo garaian jada, 60ko eta 70eko hamarkadetan saiakera sendoagoa etorri zen. Lehenengo Gotzon Elortzaren dokumental sortarekin: Ereagatik Matxitxakora (1959), Aberria (1961) eta Elburua Gernika (1962). Horiek euskal izaeraz egindako lehen dokumentalak bezala ezagutzen dira. Ondoren etorri zen Ama lur (1968), Fernando Larruquert eta Nestor Basterretxearen eskutik; balio etnografiko handiko lana. Eta, azkenik, Antton Ezeizak ekoiztutako Ikuska (1978-1985) euskarazko film dokumentalak; guztiek ere Euskal Herriko gaiak jorratzen zuten.

1981, Eusko Jaurlaritzak euskal zinema babesteko diru-laguntza lerroak ezarri zituen lehen aldiz, eta horrekin batera, euskal ekoizpenek gora egin zuten: 1981 eta 1991 urte bitartean 43 euskal film luze ekoitzi ziren. 90eko hamarkada hasieran, berriz, orduko politika aldatu eta 1991. urtean Euskalmedia elkarte publikoa sortu zuen Jaurlaritzak, koprodukzio-inbertsioetara igaroz. Hori 1996. urtera arte. Tarte horretan administrazioaren eta sektoreko eragileen arteko tirabirak izan ziren nagusi, Jaurlaritzaren erabaki asko ez ziren ondo ulertu sektorean eta laster ikusi zen gainera, bertako produkzioaren urritzearekin batera, euskal zinema husten eta desegituratzen. Euskarazko lan gutxi daude tarte horretan: Ke arteko egunak (1989) eta Off-eko maitasuna (1992) dira esanguratsuenak. Beraz, hamarkada hori euskal zinematografiaren garai ilunena bezala ezagutzen da.

Azken urteetako ibilbidea aztertuz gero, bereziki 2000ko hamarkada, euskarazko zinema produkzioak nabarmen gora egin duela ikusi daiteke: 2005-2013 urte bitartean, gutxienez, urtero estreinatu da euskarazko film luze bat (2008an izan ezik). Zehazki, zinema aretoetan estreinatutako euskara hutsean egindako fikziozko film luzeak dira 16 (2005-2013). Duda barik, administrazioaren eta sektoreko eragileen arteko elkarrizketak berreskuratu direlako, hainbat ekimen martxan jarri direlako eta euskal zinema bultzatzeko konpromiso bat egon delako. Euskarazko produkzioari bultzada berezia emanez gainera.

Baina euskarazko zinemak zintzilik duen ikasgaia bere publikoa zinema aretoetara eramatea da.

Film luzea	Urtea	Ikusleak	Errekaudazioa
Aupa Etxebeste!	2005	71.972	341.504,80€
Kutsidazu bidea, Ixabel	2006	45.539	212.724,39€
Eutsi!	2007	26.463	136.766,05€
Ander	2009	602	2.684,80€
Sukalde kontuak	2009	4.996	27.183,70€
Zorion perfektua	2009	6.282	33.682,74€
80 egunean	2010	22.177	122.415,70€
Izarren argia	2010	25.228	133.876,66€
Zigortzaileak	2010	4.513	18.532,95€
Urteberri on, Amona!	2011	31.745	177.531,97€
Bi anai	2011	3.477	19.057,44€
Arriya	2011	11.704	59.324,82€
Bypass	2012	38.900	184.242,32€
Dragoi ehiztaria	2012	22.57	94.860,17€
Amaren eskuak	2013	3.909	21.922,44€

Iturria: ICAA

Asko eta denetik ekoitzi, edo gutxi eta ona?

Nire ustez produktu konkretuak funtzionatzen dute. Film batek harrena ona izango du hemen eta Iraken istorio unibertsal ona badu. Ondo kontatua badago. Berdin da euskaraz izatea edo ez. Zentzu horretan hemen ideiak ez dira falta, gai ezberdinak landu dituzten animaziozko eta fikziozko euskarazko dokumental, film labur zein film luzeen adibideak hor daude. Zinemaren azken helburua ikuslea entretenitzea izan beharko luke. Eta horretan euskarazko zinema ezin da despistatu.

Bestalde, filma jendea zinemara joaten denean da errentagarria, ekonomikoki noski, baina baita kulturalki ere. Kulturak behar duen babesa baloratzean dago giltza. Horrek, ordea, pedagogia lana eskatzen du, alegia, publikoa euskarazko filmetara ohitu beharra dago. Nola? Ba gutxieneko euskarazko zinema eskaintza jarraitua bermatu beharko litzateke gure aretoetan. Tamalez, banaketan diruaren eta merkatuaren diktadurak agintzen du.

Horren ondotik, ikusleei pazientzia eskatuko nieke. Eta azalduko naiz. Hamahiru urte luze pasatu genituen euskarazko zinema ekoizpenik gabe Aupa Etxebeste! (2005) estreinatu zen arte, horregatik, gosez zegoen audientziak ondo erantzun zuen orduan. Ondotik, Kutsidazu bidea, Ixabel (2006) eta Eutsi! (2007) filmek ere nahiko emaitza ona jaso zuten. Baina ordutik ez da berriro errepikatu Aupa Etxebeste!-k lortutakoa. Beharbada, ondoren etorritako euskarazko film guztiek ez dutelako audientziaren espektatibak bete. Zentzu horretan, publikoak pazientzia errazegi galdu ez ote duen galdetzen naiz. Baina zinema industria batean produktu onak eta txarrak daude.

Soluzioa ez da erraza, baina garai onak bizi ez ditugun arren, aurrekontu handiagoekin lan egiten hastea ez legoke gaizki egongo; kanpora eraman daitezkeen istorio oneko produktuak egiteko.

Miren Manias

Bartzelonako euskal zinemaren jaialdia: Zinemaldia.cat

Hutsune bat bete nahian, Bartzelonako Euskal Etxeak euskal zinemaren jaialdia antolatu nahi du otsailaren 13tik 22ra bitartean. Eta horretarako, crowfunding kanpaina sortu dute TotSuma plataforma bidez. Helburua da duela zortzi urtetik antolatzen duten mostrak aurrerapauso bat eman dezan eta Bartzelonako zinema areto komertzialetara salto egitea; izan ere, hiriburuak ez du euskal zinema jaialdirik oraindik. Horrek, ordea, kostu handia du. Baina Bartzelonako Euskal Etxeak kataluniako ikusleei euskal zinema erakustearen aldeko apustua egin nahi du bere IX. edizioan.

Aurtengo edizioaren kartela Igotz Ziarretak egin du; Eusko Jaurlaritzak aurtengo Fitur azokara eramandako irudiaren egilea

Dagoeneko aurreratu dute karteldegiaren zati bat: ‘Asier ETA biok‘ (2014), ‘El método Arrieta‘ (2013) eta ‘Sin título, 200×133‘ (2013) dokumentalen proiekzioa. Sail ofizialeko lehiaketaz gain, eztabaida saioak, mintegiak eta aurkezpenak ere jasoko ditu zinemaldiak. Azkenik, euskal eta katalan sortzaileen arteko topagune ere izango da.

Euskal zinemaren banaketaz Iparraldean

Badira aste batzuk Zinegin festibala amaitu zela, baina bertan euskal zinema Iparraldean erakusteko zailtasunei buruz eztabaidatzeko aukera izan genuela eta, gertutik ezagututako ikuspegia ekarri nahi izan dugu hona.

Euskal zinemak badu ikusle potentziala Iparraldean, hori berretsi baitu Hazparneko festibalaren bigarren edizioak izandako harrera onak. Areago, ikusleak filmak ikusteko gosez, haien eskaera gero eta handiagoa da. Baina Frantziar estatuko pantaila ezberdinetan gure zinema hedatzeko hainbat oztopo daude gaur egun. Alde batetik, horretarako egiturarik ez dago (alegia, zirkuitu ofizialik), eta bestetik, Frantziak bere zinema babesteko duen sistemak kanpoan uzten du euskalduna. Ondorioz, emanaldi bakan batzuk eta modu oso sakabanatuan egiten dira bakarrik; eta horrek ez du ahalbidetzen filmak modu egokian ustiatzea (egileentzat, ekoizleentzat eta zinema aretoen jabeentzat), ezta Iparraldeko audientziaren nahia asetzea ere.

Haritz Barne aretoa (Hazparne) bete egin zen Gure Sor Lekua filmaren emanaldian, Zinegin festibalaren baitan

Frantziako zinema babesteko sistema eratua dago Ameriketako Estatu Batuetako filmen inbasio erraldoia ekiditeko. Etxeko zinema sustatzeko estatuaren fondoa Frantziako Kultur Ministerioaren menpe den Centre National de la Cinématographie  (CNC) egitura publikoak kudeatu eta banatzen du. Fondo horren helburua da Frantziako zinema ekoizpena eta ikus-entzunezko industria babestea, hala, finantziazio iturri nagusi bi ditu: telebista kateen ekarpena -zinema prime-time tartean programatzeagatik ezartzen zaien tasatik datorrena-, eta zinema sarrera bakoitzean filma erakusteagatik aplikatzen den tasatik batutakoa –Europar Batasunekoak ez diren filmen kasuan-. Horrek esan nahi du, AEBko filmen audientziaren bitartez Frantziako zinema sustatzeko fondoa elikatzen dela.  Beraz, norbere zinema autofinantzatzeko bide ere bada. Eta egia esateko, ondo legoke horrelako politika Euskal Herrian ere izatea gure ekoizpena babestu aldera. Baina Joxean Fernandez Euskadiko Filmategiko zuzendariak dioenez, errealitatean “AEBko ekoizpenek toki gehiena okupatzen dute Frantziako zinegeletan, eta ondotik datoz Frantziakoak, legislazioak ondo babesturik”. Beraz, toki gutxi dago gainontzeko ekoizpenentzat. Bestetik, pantailak ez dira sarbide irekiak; baimenak behar dira. CNCk ematen duen matrikula zenbaki bat, hain zuzen. Berez, ez da eskuraezina, baina tramitazioak luze jotzen du.

Horregatik, hainbat eragile bilkuraz bilkura ari dira Ipar Euskal Herriko zinemetan euskal zinemaren hedapenari konponbidea emateko. Gaia ez berria eta guztiak bat datoz: “zerbait egin behar da“, azaltze dute. Baina ez da erraza asmatzen. Jarraitutasuna bermatzeko, hori bai, modu egonkor batean beharko du izan. Orain arteko bilkurek Ipar eta Hego Euskal Herriko ekoizleak harremanetan jartzeko balio izan dute, bereziki. Horrez gainera, Euskal Kultur Erakundea (EKE), Pirinio Atlantikoen Kontseilu Nagusia eta Ecla Akitania -Akitanian zinemaz arduratzen den erakundea- bezalako eragile publikoen partaidetza ere egon da. Guztiek borondate ona agertu badute ere, zailtasunak agerikoak dira: ardurak zehaztea, finantziazioa lortzea, egituraren izaera definitzea, egutegia antolatzea, etab. Koordinazio falta dago. Baina poliki-poliki helburuak fintzen ari dira.

Zentzu horretan, euskal zinema eta Iparraldeko audientzia “erreprimitua” kontaktuan jartzeko bide da Zinegin. Pauso garrantzitsua dudarik gabe. Horrez gainera, euskal zinemarendako Iparraldean merkatua badagoela agerian utzi du ekimenak. Orain zer? Nondik hasi?

 

Miren Manias